Ιστορία της Αστρολογίας (μέρος β')

Συνεχίζοντας την ιστορία της Αστρολογίας από την Ελληνιστική περίοδο κατά την οποία απογειώθηκε, αγαπήθηκε και μελετήθηκε από όλους τους επιστήμονες και φιλοσόφους της εποχής δε θα πρέπει να παραλείψουμε να πούμε πως η Ελλάδα έγινε οικείος τόπος για τους αστρολόγους όλου του τότε κόσμου και κυρίως εκείνους από τη Μέση Ανατολή η οποία γέννησε μεγάλες προσωπικότητες της Αστρολογίας και όχι μόνο, που δούλεψαν πολύ πάνω στις έρευνες και τις εργασίες των Ελλήνων φιλοσόφων. 

Θα πρέπει εδώ να τονιστεί ότι σαν ανθρωπότητα αλλά και σαν Έλληνες χρωστάμε πάρα πολλά στους επιστήμονες και φιλόσοφους Άραβες της εποχής εκείνης γιατί χωρίς τις δικές τους μεταφράσεις και εκδόσεις ίσως κανένα γραπτό του Σωκράτη, του Αριστοτέλη και πολλών άλλων δεν θα είχε σωθεί ως τις ημέρες μας. Η μεγάλη τους αγάπη για την Ελληνική διδασκαλία και φιλοσοφία και η αφοσίωσή τους στα έργα των Ελλήνων φιλοσόφων και ειδικά του Αριστοτέλη είναι πραγματικά συγκινητική.

Μετά την πτώση της Ρώμης, η αστρολογική γνώση, κατάφερε να επιζήσει χάρη στον Αραβικό πολιτισμό.

Μέση Ανατολή

Προχωρώντας μέσα στο χρόνο και εξετάζοντας την ιστορία της Αστρολογίας, φτάνοντας την εποχή των αρχών του Μεσαίωνα, θα πρέπει να ταξιδέψουμε για να πάρουμε περισσότερες πληροφορίες στην Περσία και στις παραμυθένιες πόλεις της με πρώτη τη Βαγδάτη όπου κατά τον 9^ο και 10^ο και 11^ο αιώνα η Αστρολογία χαίρει μεγάλης εκτίμησης

Από τον 11^ο αιώνα ήδη η Περσία ήταν εξισλαμισμένη και ο Ζωροαστρισμός (η αρχαία κλασσική θρησκεία τους) έχει εκτοπιστεί. Ο ισλαμικός σηϊτισμός επικρατεί και είναι τρόπος ζωής στην Περσία. Ο αναγνώστης θα εκπλαγεί ίσως να μάθει ότι εκείνα τα χρόνια, ο αραβικός κόσμος απολάμβανε μια έκρηξη επιστημονικής έρευνας και γνώσης. Κάτι επίσης σημαντικό για την εποχή που μιλάμε είναι ότι εκεί υπήρχε η αρχή της θρησκευτικής ανοχής. Όχι ελευθερίας ούτε ανεξιθρησκίας αλλά ανοχής. Πρόδρομος της σημερινής ανεξιθρησκίας. Την ίδια εποχή που στη Δύση έχουμε φρικτές διώξεις όσων δεν ήταν χριστιανοί, ο Ισλαμικός κόσμος αποτελούσε όαση θρησκευτικής ανοχής.

Διέπρεψαν εκεί επιστήμονες και καλλιτέχνες κάθε εθνικότητας, Εβραίοι, Έλληνες, Μουσουλμάνοι, κ.λ.π.

Η επιστημονική έρευνα δεν παρεμποδίζεται καθόλου από το Κοράνι όπως θα υπέθετε κανείς γιατί και «η γνώση υπάγεται στην αρμοδιότητα του Αλλάχ….» σύμφωνα με ότι πιστεύεται την εποχή εκείνη. Στη Δύση την ίδια εποχή ρίχνουν επιστήμονες στην πυρά με χαρακτηριστικότερο το παράδειγμα του Γαλιλαίου.

Λόγω λοιπόν όλης αυτής της ελευθερίας η Βαγδάτη υπήρξε το κέντρο των αραβικών επιστημών και τεχνών και τα μεγαλύτερα μυαλά του Ισλάμ και όχι μόνο, συνέρρεαν εκεί. Για να καταλάβει ο αναγνώστης τι εννοώ, ήταν η Νέα Υόρκη, το Λονδίνο, της εποχής εκείνης. Η Βαγδάτη, ιδρύθηκε από δυο αστρολόγους τον Αλ Ναουμπάκχτ και τον Αλ Μασαλάχ κατόπιν εντολής του χαλίφη Αλ Μανσούρ. Ο δε Ιακώβ Μπεν Ταρίκ, Εβραίος λόγιος, γνώστης της αραβικής γλώσσας, ίδρυσε το 777 στη Βαγδάτη την πρώτη αστρολογική σχολή.

Ο πρώτος και μεγαλύτερος φιλόσοφος για τους Άραβες «ο Φιλόσοφος των Αράβων» όπως αποκαλείται, ήταν ο Αλ Κιντί (Αμπού Γιουσούφ Γιακούμπ Ίμπν Ισχάκ). Ιστορικό πρόσωπο για την Αστρολογία θεωρείτε και ο μαθητής του Αμπού Μασάρ (Τζαφάρ ίμπν Μουχάμεντ Άμπου Μασάρ Αλμπάλχι), ο Αλ Μπιρουνί (Αμού Αλ-Ράϋχαν αλ Μπιρουνί) αλλά και η αγαπημένη μου φυσιογνωμία της εποχής, ο Αβικέννας (Αμπού Αλή Αλ-Χουσεΐν Ιμπν Αμπντάλλαχ Ιμπν Σίνα), στενότατος φίλος του Αλ Μπιρουνί.

Ο Αλ Κιντί, (801-870) δάσκαλος του Αμπού Μάσαρ, μετέφρασε τον Αριστοτέλη στα αραβικά. Έργο του το «Περί μεγάλων συνόδων», στο οποίο περιέχεται η παλιότερη περιγραφή των 97 βασικών αραβικών σημείων του ωροσκοπίου (σημεία στο ζωδιακό που προκύπτουν από συνδυασμούς θέσεων πλανητών, ωροσκόπου, ακμής οίκων, κ.λ.π.). Ήταν εκτός από φιλόσοφος, αστρολόγος, αστρονόμος, μάγος και πιθανότατα και αλχημιστής. Πιστεύετε ότι έγραψε πάνω από 200 βιβλία αλλά ελάχιστα έχουν διασωθεί. Μετέφρασε έργα του Αριστοτέλη και τα αφομοίωσε σε ένα δικό του σύστημα, το οποίο στηρίζεται επάνω σε νεοπλατωνικές και αριστοτελικές αρχές.

Ο Αλ Μπιρουνί (973-1048), Πέρσης μουσουλμάνος αστρολόγος αλλά και χημικός, φυσικός και γεωλόγος. Ο Μπιρουνί κατασκεύασε τον πρώτο γνωστό μηχανικό αστρολάβο με γρανάζια για το σεληνο-ηλιακό σύστημα, μια πρώιμη μηχανή επεξεργασίας πληροφορίας (όπου η πληροφορία ήταν σταθερή, μέρος της μηχανής) με σειρά γραναζιών, περί το 1000 μ.Χ..

Στο έργο του «Στοιχεία Αστρολογίας» επέκρινε την υπερβολική χρήση των αραβικών σημείων από τους σύγχρονους αστρολόγους. Στα γραπτά του, ανιχνεύονται επιρροές του Πυθαγόρα και της Ινδικής Αστρολογίας.

Ο Αβικέννας, γεννήθηκε παιδί θαύμα. Σε ηλικία 10 ετών γνώριζε απέξω και τις 114 ενότητες του Κορανίου καθώς και όλη τη ζωή και τη φιλοσοφία του προφήτη Μωάμεθ. Σε ηλικία 18 ετών το 998 μ.Χ. ο Αβικένας έχει φτάσει στη Μπουχάρα και είναι πια ένας ολοκληρωμένος επιστήμονας. Ένας ιατροφιλόσοφος. Στα 21 του χρόνια συνέγραψε επιστημονική εγκυκλοπαίδεια. Επρόκειτο για μια ώριμη, ακάματη και πολυσχιδή προσωπικότητα, ασχολιόταν με όλη τη γκάμα των επιστημών. Ιατρική, Φαρμακολογία, Φυσική, Μεταφυσική (αστρολογία), Θεολογία, Ηθική, Δίκαιο, Λογική, Μαθηματικά, Αστρονομία, Μετεωρολογία, Γεωγραφία και Γεωλογία. Μόνο με τη Φιλολογία δεν είχε ασχοληθεί όμως ασχολήθηκε με αυτήν προς το τέλος της ζωής του. Μελετούσε με πάθος τους αρχαίους Έλληνες συγγραφείς και φιλοσόφους ήδη μεταφρασμένους στα αραβικά και μετέφρασε και ο ίδιος πολλά συγγράμματα, σώζωντάς τα έτσι από το σκοταδισμό της Δύσης. Τον Πλάτωνα, Αριστοτέλη, Ιπποκράτη, Παύλο Αιγινίτη, Ορειβάσιο, επίσης Κλαύδιο Πτολεμαίο, Ερατοσθένη, κ.λ.π.

Θέλησε να αποδείξει πως η οντολογία (η φιλοσοφική αναζήτηση που εξετάζει τις αρχές της ύπαρξης και συγκρότησης του όντος) είναι μέρος της μεταφυσικής. Ο Αβικέννας έκανε διάφορες αστρονομικές παρατηρήσεις καταλήγοντας σε διάφορα ορθά συμπεράσματα από τις παρατηρήσεις του. Για παράδειγμα παρατήρησε την Αφροδίτη ως σημείο έναντι της επιφανείας του Ηλίου και συμπέρανε ότι η Αφροδίτη πρέπει να είναι πλησιέστερα στη Γη από τον Ήλιο. Τα διάφορα συμπεράσματα και μελέτες του σχετικά βρίσκουμε στην τακτικότατη αλληλογραφία που διατηρούσε με το στενό του φίλο, Αλ Μπιρουνί.

Ο Αμπού Μασάρ, μαθητής του Αλ Κιντί, μετά από παρακίνηση του δασκάλου του, διάβασε τη φιλοσοφία του Αριστοτέλη -αφού για τον Κιντί ήταν ο μοναδικός τρόπος να κατανοήσει τα αίτια των πλανητικών επιδράσεων πάνω στα υποσέληνα πράγματα. Ο ήδη καταξιωμένος αστρολόγος Αμπού Μασάρ απογειώθηκε ακολουθώντας τις συμβουλές του δασκάλου του και έγινε, ίσως, ένας από τους μεγαλύτερους αστρολόγους όλων των εποχών.

Το έργο του Greater Introduction to Astrology, είναι μια μεγαλειώδης φιλοσοφική Αστρολογία που στο σύνολό της συγχωνεύεται ο Αριστοτέλης, ο Πτολεμαίος, ο Ερμής ο Τρισμέγιστος και ο Iore (άστρο των Χαλδαίων) σε ένα παγκόσμιο σύστημα γνώσης.

Τι ήταν αυτό που έκανε η σχολή του Αμπού Μασάρ;

Είναι γνωστό, πως η αιώνια δόξα του Αριστοτέλη υπήρξε κυρίως το έργο του «Όργανον» ή Λογική. Εκεί, πρώτος αυτός, διατυπώνει τους νόμους της ανθρώπινης νόησης και τους τρόπους του συλλογισμού. Το «Όργανον» του Αριστοτέλη οι Έλληνες το είχαν χρησιμοποιήσει στην πολιτική, τη φιλοσοφία, την ηθική και την επιστήμη. Ο Αμπού Μασάρ λοιπόν, πήρε το επιστημονικό αυτό «εργαλείο» και το εφάρμοσε στην Αστρολογία.

Χρησιμοποίησε τα επιχειρήματα και τις απόψεις του Αριστοτέλη για να θεμελιώσει επιστημονικά και μεταφυσικά την Αστρολογία. Την έβγαλε από το πεδίο του μυστικισμού, της δεισιδαιμονίας και της θρησκείας και την τοποθέτησε οριστικά και κατηγορηματικά στο επιστημονικό πεδίο της εποχής του. Κατάφερε να συνδυάσει τη συλλογιστική του Αριστοτέλη με την αστρονομία του Πτολεμαίου και με τον εσωτερισμό των Ερμητικών κειμένων. Από αυτήν την πρωτοφανή επιτυχία του γεννήθηκε ένα σύστημα που κάλυπτε όλα τα πεδία των διαθέσιμων γνώσεων. Ενσωμάτωσε ακόμα και την Ιατρική γιατί η ιατρική που επικρατούσε τότε ήταν του Ιπποκράτη ανανεωμένη (με νέες γνώσεις) και αναθεωρημένη από τον Αβικέννα, οπότε και συνδεόταν ολοκληρωτικά με τις απόψεις των Ελλήνων.

Ο Αμπού Μασάρ υπήρξε ο μεγαλύτερος υποστηρικτής του Ερμητισμού στο Ισλάμ παρόλο που στο έργο του Greater Introduction to Astrology συγκαλύπτεται ακόμα.

Η Αστρολογία συνεχίζει να ακμάζει στον Αραβικό κόσμο μέχρι τη Χριστιανοποίηση της Ισπανίας και την Οθωμανοποίηση του Αραβικού κόσμου που είχε σαν αποτέλεσμα να μειωθεί αισθητά η επιστημονική έρευνα και η εξέλιξη της αστρολογικής γνώσης στους Άραβες.

Δύση

Στα τέλη του 13^ου αιώνα η Αστρολογία έχει ξεπέσει αισθητά στη Δύση όπου τα πάντα ελέγχονται από την Καθολική Εκκλησία και το δόγμα της. Στα σαλόνια της Γαλλίας συζητιέται απλά ως ένα ευχάριστο θέμα συζήτησης διανοουμένων και πάντως πιο ευχάριστο από τη γλωσσολογία και τη γραμματική. Παρά το γεγονός όμως πως έχουν απαγορευτεί «δια ροπάλου» τα διάφορα είδη μαντείας και πρόβλεψης, η επιστημονική διάσταση της Αστρολογίας και η Ιατρική Αστρολογία ήταν κατάλληλα ακαδημαϊκά θέματα για να συζητηθούν.

Στην Ιταλία επίσης υπάρχει κάποια κινητικότητα γύρω από τη μελέτη της φιλοσοφίας της Αστρολογίας που βασίζεται κυρίως στην επίδραση της Αριστοτελικής φιλοσοφίας πάνω στην αστρολογική τέχνη και τις μυστικές αποκαλύψεις του Ερμή του Τρισμέγιστου. Αυτό διαπιστώνουμε διαβάζοντας το Liber Astronomiae, ένα σημαντικό βιβλίο του Γκουίντο Μπονάτι (του σημαντικότερου Ιταλού Αστρολόγου του 13^ου αιώνα και καθηγητή Αστρολογίας) που γράφτηκε περίπου το 1277. Το Liber Astonomiae, υπήρξε μια εγκυκλοπαίδεια της αστρολογικής πρακτικής της εποχής του βασισμένη σε λατινικές μεταφράσεις αραβικών κειμένων. Με το βιβλίο του αυτό, ο Μπονάτι, επηρέασε τη φιλοσοφική σκέψη της εποχής του ενώ μεταχειρίζεται αριστοτελικούς όρους για να διατυπώσει μεταφυσικά επιχειρήματα υπεράσπισης της Αστρολογίας δίνοντας μια επιστημονική γλώσσα και υποστηρίζοντας πως πρέπει να γίνει αποδεκτή ως επιστήμη σύμφωνα με τους όρους της εποχής του που ήταν οι αριστοτελικοί. To Liber Astronomiae, βασίζεται στο μεγαλύτερο μέρος του στο έργο του Αμπού Μασάρ.

Όσο προχωρά ο Μεσαίωνας η Δύση άρχισε να βυθίζεται στο σκοτάδι, την αμορφωσιά, το φόβο και τη δεισιδαιμονία του δόγματος (θρησκεία) και σταδιακά η Αστρολογία, καταδικάζεται ως ειδωλολατρική από το χριστιανικό κατεστημένο. Δεν υπάρχει λοιπόν μεγάλη ανάπτυξη της Αστρολογίας και κάποιοι αστρολόγοι χρησιμοποιούνται μόνο από μερικούς βασιλιάδες κυρίως στα βόρεια βασίλεια (Ιρλανδία, Αγγλία).

Αναγέννηση

Το τέλος του Μεσαίωνα σηματοδότησε την Αναγέννηση και στην Αστρολογία. Μετά την εκδίωξη των Μαυριτανών από την Ισπανία, ένας νέος πολιτισμός ξεκίνησε ανθίζει ξανά που οδήγησε σε πολυάριθμες προόδους στο τομέα της γνώσης και της επιστήμης.

Η Χριστιανική Θρησκεία έγινε επίσης ολοένα και πιο ανεκτική στο θέμα της Αστρολογίας αφού άλλωστε οι περισσότεροι Πάπες όχι μόνο αποδεχόντουσαν την άσκηση της Αστρολογίας αλλά την ασκούσαν και οι ίδιοι και σε όλη τη διάρκεια του Μεσαίωνα. Μερικοί από αυτούς ήταν ο Σιλβέστρο, ο Ιωάννης ο Κ’, ο Ιωάννης ΚΑ’, ο Σίξτος ο Δ’ ο οποίος ρύθμιζε και τις ακροάσεις του ανάλογα με τις πλανητικές ώρες, ο Πάπας Ιούλιος ο Β’, Θωμάς Ακινάτης, ο Αλέξανδρος ο Β’ και πολλοί άλλοι.

Έτσι, όλη η τότε ανθρωπότητα συμμετέχει στην εξέλιξη της γνώσης της Αστρολογίας χωρίς περιορισμούς και κάθε λαός προσφέρει μέσω των επιστημονικών του αναζητήσεων ένα λιθαράκι στην πρόοδό της.

Το Τολέδο στην Ισπανία και το Σαρτρ στη Γαλλία έγιναν τα νέα κέντρα Αστρολογικής γνώσης.

Στη Γερμανία, ο αστρονόμος, μαθηματικός και επαγγελματίας αστρολόγος Γιοχάνες Κέπλερ (Johannes Kepler 1571-1630), γνωστός ως «Νομοθέτης του Ουρανού», ανακαλύπτει τους νόμους κίνησης των πλανητών γύρω από τον Ήλιο και θεμελιώνει τη θεωρία του Νεύτωνα περί παγκόσμιας έλξης.

Στη Δανία, ο Δάσκαλος του Κέπλερ, Tycho Brahe (Τύχο Μπράχε, 1546-1601), αστρονόμος, επαγγελματίας αστρολόγος και αλχημιστής, επιδόθηκε με πάθος στις αστρονομικές μελέτες και κατάφερε να βελτιώσεις τις θεωρίες περί Σελήνης που αφορούν στη διάθλαση ενώ συνέταξε και κατάλογο από 777 αστέρες που είχε ανακαλύψει με τις παρατηρήσεις του. Το όνομα του έχει δοθεί τιμητικά στον αστεροειδή «1677 Τύχο Μπράχε». Μαζί με τον Κέπλερ βελτίωσαν και ανέπτυξαν τους επιστημονικούς νόμους της Αστρολογίας, βασισμένους στην Αστρονομία. Από τις δικές του σημειώσεις, ο Κέπλερ, ολοκλήρωσε τη θεωρία του για την κίνηση των πλανητών.

Αυτή ήταν η πρώτη και η τελευταία –δυστυχώς- φορά που συνεργάστηκαν η Αστρονομία με την Αστρολογία

Στην αναγεννησιακή Φλωρεντία, ο Μαρσίλιο Φιτσίνο (Ιταλός Φιλόσοφος, 1433-1499) μετέφρασε τα γραπτά της Ερμητικής Φιλοσοφίας, συγκεντρώνοντας τα σε ένα μεγαλειώδες έργο, το Corpus Hermeticum και περιέχει έναν τεράστιο όγκο ερμητικών κειμένων που πραγματεύονται θέματα αλχημείας, μαγείας και Αστρολογίας και μια συλλογή διδαγμάτων που αποδίδονται στον Ερμή τον Τρισμέγιστο. Στο έργο αυτό περιέχεται και ο «Ποίμανδρος» (Pymander) ένα από τα ελάχιστα βιβλία διδασκαλίας του Ερμή του Τρισμέγιστου που σώζονται έως σήμερα.

Η χρυσή εποχή της Αστρολογίας διήρκησε έως τον 17^ο αιώνα. Η επιστημονική πρόοδος σε μια σειρά από κλάδους, ενθάρρυνε τους αστρονόμους να πιστεύουν πως θα μπορούσαν να καταγράψουν το Σύμπαν με καθαρά φυσικούς όρους εντελώς αποκομμένους όμως από την ανθρώπινη ύπαρξη και βούληση. Θεωρούσαν δηλαδή πως ο άνθρωπος δεν είναι μέρος του με τη φιλοσοφική έννοια και θέαση αλλά μόνο ως φυσικό σώμα, μέρος ενός γενικότερου συνόλου και υπόκεινται μόνο σε φυσικούς νόμους. Εκτός από αυτό όμως η Αστρολογία είχε να αντιμετωπίσει και έναν άλλο εχθρό που επανέκαμψε από το παρελθόν και αυτός ήταν η Καθολική Εκκλησία η οποία κατακλύστηκε από Ιησουΐτες που απέρριψαν και απαγόρευσαν την Αστρολογία και την εξάσκησή της. Τα περισσότερα Πανεπιστήμια άρχισαν να αφαιρούν την Αστρολογία από το πρόγραμμα των σπουδών τους.

Κατά το 18^ο και 19^ο αιώνα η Αστρολογική τέχνη ασκείται από λίγους και έχει ξεπέσει σημαντικά στη συνείδηση των ανθρώπων. Οι λόγοι είναι πολλοί και δε θα τους αναλύσω γιατί φοβάμαι πως θα χαρακτηριστώ μισαλλόδοξη.

Η Γνώση όμως είναι σαν τη σκόνη, πάει παντού. Όσο και να τη διώχνεις αυτή θα επανακάμψει, δε χάνεται. Έτσι, στην εποχή μας και μέσα από τις προσπάθειες και τις μελέτες πολλών ανθρώπων επώνυμων και ανώνυμων, επαγγελματιών και ερασιτεχνών, που την αγάπησαν, την έμαθαν καλά και την υποστήριξαν με πάθος, η Ανώτερη Γνώση της Αστρολογίας έχει επιστρέψει δριμύτερη, δίνοντας ξανά στην ανθρωπότητα απαντήσεις στα αδιέξοδα που προκαλεί η δύσκολος σύγχρονος τρόπος ζωής και βοηθώντας μας να έρθουμε ξανά σε επαφή με τον ανώτερο εαυτό μας που θα μας καθοδηγήσει στην εξέλιξη, την αυτογνωσία και την ισορροπία μας.

Κλείνω με αυτό το δεύτερο άρθρο, που μαζί με το πρώτο

http://princessneferuptah.blogspot.gr/2013/12/blog-post_419.html

έκανα ένα πραγματικά πολύ σύντομο και πολύ περιεκτικό ταξίδι στην Ιστορία της Αστρολογίας, αντιγράφοντας τις εκφράσεις επώνυμων «εραστών» της για κείνη:

Ralph Waldo Emerson (1803-1882 αμερικανός συγγραφέας, ποιητής, φιλόσοφος) «Η αστρολογία είναι η αστρονομία που ήρθε στη γη και απευθύνεται στις σχέσεις των ανθρώπων»

John Ruskin (1819-1900, συγγραφέας, ζωγράφος, κριτικός τέχνης) «Η μικρότητα του ανθρώπου στην πιο τελειωτική της μορφή καθορίζεται στη γέννησή του»

Tycho Brahe (1546-1601, αστρονόμος, αστρολόγος) «Τα άστρα προσδιορίζουν το σύνολο της ανθρωπότητας»

Isaac Newton (1643-1727, φυσικός, μαθηματικός) όταν μπήκε στο Κέϊμπριτζ και ρωτήθηκε τι επιθυμούσε να σπουδάσει απάντησε: «Μαθηματικά γιατί θέλω να μελετήσω Δικαστική Αστρολογία» και όταν χρόνια αργότερα επικρίθηκε από τον Χάλλεϋ για την πίστη του στην Αστρολογία απάντησε: «Προφανώς δε γνωρίζετε αστρολογία, εγώ όμως γνωρίζω»

Θωμάς Ακινάτης (1225-1274, ιερέας της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας) «Τα ουράνια σώματα είναι η αιτία όσων συμβαίνουν στον επίγειο κόσμο»

Mark Twain (1835-1910, συγγραφέας) «Γεννήθηκα με τον κομήτη του Χάλλεϋ και περιμένω να πεθάνω με την επιστροφή του» και πράγματι έτσι έγινε.

Τέλος, ο δικός μας Βασίλης Βασιλικός έχει δηλώσει πως δυο είναι τα ενδιαφέροντα που ασκεί στον ελεύθερο χρόνο του: το ψάρεμα και η αστρολογία.

Πηγές:

• Διάλεξη του Robert Zoller: «Aristotelianism and Hermeticism in Medieval Astrology», Ν.Υόρκη 26/2/1983
• Richard Lemay, «Abu Ma’ shar an Latin Aristotelianism in the Twelfth Century, American University of Beirut
• "Αβικέννας", Gilbert Sinoue, εκδόσεις Ψυχογιός, 
• Γιάννης Συμεώνογλου «Η άλλη Αστρολογία», εκδόσεις Έσοπτρον, 2005
• Μιχάλης Βροντάκης «Η ιστορία, το έργο, η γνώση, και η εξέλιξη της Αστρολογίας», 2005
• el.wikipedia.org
• en.wikipedia.org